İbrahim Dikbaş

 “Bilim sadece formüllerden ibaret değildir; bağımsız düşünebilme cesareti de en az bilgi kadar önemlidir.”

Eğitimde temel hedeflerimizden biri, öğrencilerin araştırmaya yönelmelerini, bilimsel düşünceyi yaşamlarının bir parçası hâline getirmelerini sağlamaktır. Onları yalnızca bilgiyle donatmak değil; aynı zamanda bağımsız düşünebilen, sorgulayan ve çözüm üreten bireyler yetiştirmek isteriz.

Bu noktada iki kavram öne çıkar: zihnin bağımsızlığı ve bilimsel metotları kullanma. Bu iki kavramı çok iyi anlatan bir hikâyeyi sizlerle paylaşmak istiyorum. Hikâye, eğitimci Alexander Calandra tarafından 1959 yılında Saturday Review dergisinde yayımlanmıştır ve yıllar içinde farklı dillerde, farklı versiyonlarıyla anlatılagelmiştir.

Barometre ve Gökdelen Hikâyesi

Bir üniversitede fizik sınavında öğrencilere şu soru sorulur:

“Bir binanın yüksekliğini barometre ile nasıl bulursunuz? Açıklayınız.”

Öğrencilerden biri kâğıdına şu yanıtı yazar:

“Barometrenin ucuna bir ip bağlar, binanın tepesinden aşağıya sarkıtırsınız. Barometre yere değdiğinde ipin boyu ile barometrenin uzunluğunu toplarsınız; bu da binanın yüksekliğini verir.”

Bu oldukça yaratıcı cevap hocayı kızdırır ve öğrenci dersten kalır. Ancak öğrenci itiraz eder. Bunun üzerine, durumun adil biçimde değerlendirilebilmesi için başka bir öğretim üyesi görevlendirilir.

Yeni öğretmen, cevabın aslında doğru olduğunu fakat fizik bilgisini ortaya koymadığını belirtir. Öğrenciden soruya sözlü cevap vermesini ister ve ona 6 dakika süre tanır.

İlk 5 dakika sessiz geçen sürenin ardından öğrenci şöyle der: “Birçok farklı cevabım var ama hangisini seçmem gerektiğine karar veremiyorum.”

Ve ardından alternatiflerini sıralar:

·       “Barometreyi tepeden aşağıya bırakarak yere düşene kadar geçen süreyi ölçerim.
h = ½ g t² formülünden yüksekliği hesaplarım.”

·       “Hava güneşliyse, barometrenin gölgesini ve boyunu ölçerim. Ardından binanın gölgesini ölçüp orantı kurarım.”

·       “Eğer yangın merdiveni varsa, barometreyi cetvel gibi kullanarak yükseklik boyunca ölçüm yapabilirim.”

·       “Klasik yöntem tercih edilirse, tepe ve zemin arasındaki basınç farkını ölçer, milibar cinsinden farkı metreye çeviririm (ki öğrenciden beklenen cevap budur)”.

·       “Ama biz her zaman zihnin bağımsızlığı ve bilimsel metotları kullanmaya teşvik edildiğimiz için, en iyi yol şüphesiz kapıdaki görevliye gidip barometreyi armağan ederek karşılığında binanın yüksekliğini söylemesini istemek olurdu.

Siz Olsaydınız Ne Yapardınız?

Öğrencinin bu yanıtlarını dinledikten sonra siz olsaydınız onu dersten bırakır mıydınız, yoksa bağımsız düşünme yeteneğini dikkate alarak başarılı mı sayardınız?

Yazının düzenlenmesinde yapay zeka uygulaması Chat GPT den faydalanılmıştır.